Piotr Szukalski: W Dzień Babci pamiętajmy również o prababci

Kim są dziadkowie we współczesnym społeczeństwie? Seniorami rodu? Pomocami domowymi? Bankomatami?
Zmiana roli dziadków nie odbywa się w próżni. Dzisiejsi dziadkowie są średnio o kilka lat starsi, niż pokolenie wcześniej. Dzieje się tak, bo młodzi decydują się na założenie rodziny nie w wieku 20-22 lat, tylko 28-30. Na dziadków patrzymy w dwojaki sposób. Z jednej strony wyraźnie zmniejsza się ich rola, o czym świadczy rosnący odsetek dzieci w przedszkolach i żłobkach. Z drugiej strony utrwalił się w Polsce model traktowania dziadków jako doraźnej kasy zapomogowej, przy czym zapomogi mogą mieć różny charakter, nie tylko finansowy. Postrzega się dziadków jako zobowiązanych do automatycznego wspierania swoich dzieci i wnuków w sytuacjach niespodziewanych zdarzeń.

Pogotowie na telefon?
Dokładnie. Ale też obserwuję grono moich starszych znajomych i widzę jak w tej grupie wzrasta opór przeciw tradycyjnemu modelowi babci i dziadka. Mówią: sorry, to że mam 55 lat, nie znaczy, że mam się wyautować z życia, bo trzeba się wnukami zająć. W tej grupie wiekowej wzrasta odsetek osób dobrze wykształconych i takich, którzy nie są niewolnikami tradycyjnego myślenia, że dziadek i babka to osoby przygotowujące się na śmierć i w związku z tym starające się odkupić swoje winy poświęceniem na rzecz dzieci i wnuków.

Przez wieki dziadkowie objaśniali wnukom świat. A czy dziś nie gubią się w świecie wnuków, od najmłodszych lat przyklejonych do ekranów dotykowych?
Sam w rodzinie mam taki przypadek, jak siedmioletnie dzieci były proszone przez dziadków, by pokazały, jak obsługiwać nowy telefon czy telewizor. To wnuk funkcjonował jako ekspert technologiczny. To będzie narastać, mimo iż dziadkowie są coraz lepiej wykształceni. Technologia idzie w takim tempie, że pojawia się zjawisko uczenia się starszych od młodszych, sprzeczne z tradycyjnym modelem.

Dziś dziadkami zostają i 70-latkowie i 35-latkowie. Jak różni się ich rola wychowaniu wnuków?
Nie można od 70-latka wymagać, by tak bardzo się angażował w kontakt z wnukiem, wiadomo jak to jest, gdy dziecko ma rok - trzeba podnieść, schylić się. 70-latkowie mogą mieć problemy czysto fizyczne utrudniające dobry kontakt z wnukami. A na marginesie, chciałbym przypomnieć o jeszcze jednej kategorii, o której w ogóle nie pamiętamy. O pradziadkach. Kilkanaście lat temu, gdy pytałem studentów, ilu z nich ma żyjących pradziadków, rękę podnosiła jedna, dwie osoby na całą grupę. Dziś nawet jedna trzecia grupy. Pradziadków jest coraz więcej w społeczeństwie, a my nie mamy dla nich ról społecznych. Pradziadkowie są pozbawieni ścisłego kontaktu z prawnukami. Amerykanie już wiele lat temu zdiagnozowali ten problem, zauważając, że pojawiła się nowa rola rodzinna, która nie jest wypełniona treścią.