Ile ZUS może potrącić z emerytury lub renty?

W uproszczeniu, potrącenia z emerytury i renty mogą być dokonywane z tytułu:

1. świadczeń wypłaconych w kwocie zaliczkowej (jest tak wówczas, gdy dana osoba jednocześnie ma prawo do pobierania więcej niż jednego świadczenia i ZUS musi dokonać związanego z tym rozliczenia);
2. nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń;
3. alimentów;
4. innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych (tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny - na przykład wyrok sądu - zaopatrzony w klauzulę wykonalności; tytuł wykonawczy stanowi podstawę egzekucji długów);
5. nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych oraz świadczeń rodzinnych;
6. świadczeń nienależnie pobranych z funduszu alimentacyjnego;
7. zasiłków wypłacanych z tytułu pomocy społecznej (jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie) oraz zasiłków stałych lub okresowych wypłacanych z pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę;
8. zasiłków i świadczeń dla bezrobotnych wypłaconych za okres, za który bezrobotny miał prawo do emerytury lub renty;
9. opłat za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych (potrącenie odbywa się na wniosek dyrektorów wymienionych placówek).

Potrącenia są dokonywane we wskazanej powyżej kolejności (tzn. najpierw świadczenia wypłacone w kwocie zaliczkowej, później nienależnie pobrane emerytury, renty, inne świadczenia i tak dalej - aż do opłat za pobyt w domach pomocy społecznej i innych podobnych placówkach).

Przed przystąpieniem do dokonywania potrąceń i egzekucji wymienionych wyżej, potrąca się ze świadczenia zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne, a dopiero w następnej kolejności kwotę egzekwowaną. Natomiast ustalenia kwoty potrącenia dokonuje się od kwoty świadczenia przed pobraniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Prawo chroni emerytów i rencistów przed utratą całego świadczenia na rzecz długów i innych zobowiązań wymienionych wcześniej. Dlatego potrącenia są dokonywane w oparciu o dwie zasady. Z pierwszej z nich wynika, że potrącana kwota nie może być wyższa niż określone ustawowo maksimum. Z drugiej zaś, że kwota, która pozostanie do wypłaty po dokonaniu potrącenia nie może być niższa od minimalnej kwoty wskazanej w przepisach.

Wysokość maksymalnej kwoty potrącenia jest uzależniona od tego, z jakiego tytułu świadczenie ma zostać zmniejszone. Zgodnie z podstawowymi zasadami wynikającymi z przepisów, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może potrącić więcej niż:

– 65 proc. emerytury lub renty w przypadku opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym albo zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
– 60 proc. emerytury albo renty na rzecz alimentów;
– 50 proc. na poczet egzekwowanych na podstawie tytułów wykonawczych opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym bądź zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
– 50 proc. emerytury lub renty w razie potrącania świadczeń wypłaconych w kwocie zaliczkowej; nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń; nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych oraz świadczeń rodzinnych; świadczeń nienależnie pobranych z funduszu alimentacyjnego; zasiłków wypłacanych z tytułu pomocy społecznej oraz zasiłków stałych lub okresowych wypłacanych z pomocy społecznej w czasie, gdy osoba korzystająca z tych zasiłków miała prawo do emerytury lub renty; zasiłków i świadczeń dla bezrobotnych wypłaconych za okres, za który bezrobotny miał prawo do emerytury lub renty;
– 25 proc. w przypadku innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych niż wyżej wymienione.

Monika Kiełczyńska, rzecznik prasowy I Oddziału ZUS w Łodzi

Rośnie liczba zajęć komorniczych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako organ realizujący wypłatę świadczeń, jest ustawowo zobowiązany do dokonywania z nich potrąceń zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przykładem mogą być tu m.in. zajęcia komornicze. Szacujemy, że do siedziby Oddziału ZUS w Łodzi przy ul. Zamenhofa tylko w ubiegłym roku wpłynęło ok. 65 tys. wniosków komorniczych dotyczących zajęć rent i emerytur. Tendencja jest niestety wzrostowa. Widać to m.in. na przykładzie II Inspektoratu, obejmującego najliczniejszą dzielnicę Łodzi - Bałuty. W 2013 r. wpłynęło tam ok. 19,5 tys. wniosków komorniczych, tj. o ok. 3,5 tys. więcej niż w 2012 r. Podobnie w każdej z innych dzielnic odnotowano wzrost wpływu wniosków komorniczych o zajęcie części emerytury lub renty.

Jak wygląda taki proces z punktu widzenia ZUS? Organ egzekucyjny przesyła do właściwego organu rentowego zawiadomienie o zajęciu części świadczenia (tytuł wykonawczy) i wzywa ZUS do jego dokonania. Jednocześnie wzywa organ rentowy, aby w terminie 7 dni od daty doręczenia zawiadomienia o egzekucji, podał wysokość przysługujących emerytowi lub renciście świadczeń miesięcznych i zawiadamiał organ egzekucyjny o każdej zmianie wysokości świadczenia. Ponadto, organ egzekucyjny wzywa ZUS do złożenia oświadczenia w zakresie określenia przeszkód przy wypłacie świadczeń (jaki jest ich rodzaj) oraz roszczeń skierowanych od innych wierzycieli itp. Zakład zobowiązany jest do udzielenia odpowiedzi i ujawnienia tych informacji, o czym zresztą organy egzekucyjne przypominają w zawiadomieniu, pouczając ZUS o odpowiedzialności i sankcjach za niewywiązywanie się z wcześniej wymienionych wezwań.

Wysokość potrąceń zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS nie może przekraczać ustalonych w niej granic. Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych mogą być potrącane do 60 proc. wysokości świadczenia, natomiast należności egzekwowane związane z odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych - do wysokości 50 proc. świadczenia, a w przypadku innych egzekwowanych należności - do wysokości 25 procent świadczenia. Przy zbiegu kilku potrąceń, łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć wskazanych granic. Wysokość części świadczenia podlegającego egzekucjom ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, tj. od kwoty brutto świadczenia.

Przy dokonywaniu potrąceń Zakład musi mieć też na uwadze przewidziane przez ustawodawcę zachowanie kwot wolnych od potrąceń, których wysokość nie może być naruszona.

Kwoty wolne od potrąceń

Minimalna wysokość emerytury lub renty, jaka powinna pozostać po dokonaniu potrąceń, uzależniona jest od rodzaju dokonywanego potrącenia. Wolne od potrącenia są następujące kwoty:

– 20 proc. najniższej emerytury lub renty w przypadku potrąceń z tytułu opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
– 50 proc. najniższej emerytury lub renty, jeśli z pobieranego świadczenia potrącane są należności z tytułu alimentów albo innych niż alimenty należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych;
– 60 proc. najniższej emerytury bądź renty m.in. w przypadku potrącania świadczeń wypłaconych w kwocie zaliczkowej; nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń; nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych oraz świadczeń rodzinnych; świadczeń nienależnie pobranych z funduszu alimentacyjnego.