Ulice łódzkich fabrykantów

Pomysł wydaje się ciekawy. Chodzi o to, by ta szósta dzielnica nie stała się ciałem obcym w naszym mieście. Warto ten sposób myślenia kontynuować również przy innych inicjatywach. Tymczasem z racji na nadchodzące konsultacje chciałbym przypomnieć Państwu kilka sylwetek najsłynniejszych fabrykantów.

Karol Scheibler urodził się 1820 roku w Montjoie pod Akwizgranem. Po zakończeniu edukacji pracował w rodzinnej przędzalni w Belgii. Z czasem zaczął zajmować się rozwijanie współpracy międzynarodowej firmy. W 1948 roku na skutek wydarzeń Wiosny Ludów przeniósł się do Królestwa Polskiego, gdzie znalazł pracę w firmie należącej do jego innego wuja. Fabryka działała w Ozorkowie.

Pierwsze samodzielne przedsięwzięcia Scheiblera nie okazały się sukcesem. Dopiero w 1853 roku udało mu się zawrzeć kontrakt z władzami miejskimi Łodzi, na mocy którego otrzymał w wieczystą dzierżawę place w Nowej Dzielnicy przy Wodnym Rynku (dziś Plac Zwycięstwa). W zamian w ciągu dwóch lat zobowiązał się do wybudowania zmechanizowanej fabryki składającej się m.in.: z przędzalni, tkalni, farbiarni oraz drukarni. Inwestycja oparta na kapitale rodzinnym i kredytach okazała się dużym sukcesem. Po kilku latach fabrykant mógł dokupić budynki od konkurencji i rozpocząć nową wielką inwestycję.

W latach 70. XIX wieku powstawały kolejne przedsięwzięcia, które składają się na niezwykłą architekturę części Księżego Młyna. W tym okresie zakłady Scheiblera odniosły już spektakularny sukces, koncentrowały ok. 60 proc. produkcji przemysłu włókienniczego w Królestwie Polskim. Fabrykant prowadził też szeroką działalność społeczną, angażował się w wiele przedsięwzięć, był współzałożycielem Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi, członkiem Towarzystwa Kolei Fabryczno-Łódzkiej oraz zasiadał w zarządzie szpitala miejskiego św. Aleksandra. Zmarł w roku 1881.

Ludwik Grohman urodził się w 1826 roku. Firmę - przędzalnię i tkalnię bawełny - zlokalizowaną w przejętym w 1842 roku na wieczystą dzierżawę posiadle Lamus na Księżym Młynie, odziedziczył po ojcu Traugottcie Grohmannie. Ojciec Grohmana rozpoczynał działalność w Zgierzu, by potem przenieść się do dynamicznie rozwijającej się Łodzi. Jego potęgę finansową wzmocniło małżeństwo z Pauliną Trenkler, córką największego chrześcijańskiego kupca przędzy w Łodzi Karola Trenklera.

Był pionierem jeśli chodzi o wprowadzanie w swoich zakładach systemów bezpieczeństwa, jako pierwszy z łódzkich fabrykantów utworzył w swojej fabryce straż pożarną, złożoną z pracowników zakładu. W latach 80. XIX wieku zbudował okazałą willę przy ul. Tylnej. Był jednym ze współzałożycieli Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności. Kontrowersje może wzbudzać jego postawa wobec powstania styczniowego, był jego gorącym przeciwnikiem i zwolennikiem władz carskich.

Robert Biedermann urodził się w 1836 roku. Swoją karierę rozpoczął od pracy w kilku zakładach farbiarskich jako robotnik, gdzie w końcu zdobył tytuł czeladnika, dopiero w 1863 roku uruchomił własną firmę. Umożliwiło to małżeństwo z Adelmą Braun, która wniosła do ich związku bardzo wysoki posag. Jego zakłady zlokalizowane zostały się przy ulicy Widzewskiej i Franciszkańskiej, biznes okazał się sporym sukcesem i zakłady w kolejnych latach sukcesywnie rozbudowywano.

Był aktywnym działaczem Komitetu Kanalizacji i Wodociągów w Łodzi, ufundował Dom Sierot przy Północnej 70 oraz domy dla robotników przy ul. Smugowej. Zmarł w 1899 roku. Dziś w części zakładów Biedermanna znajduje firma Atlas.

Izrael Poznański urodził się w 1833 roku, jego rodzina początkowo osiadła w Aleksandrowie Łódzkim, a potem przeniosła się do Łodzi. Jego ojciec wybudował pierwszą piętrową kamienicę na Starym Mieście i prowadził tam sklep z tkaninami i artykułami korzennymi. Zawodu uczył się od podstaw, ożenił się wcześnie w wieku lat 17 z córką zamożnego kupca Leonią Hertz, co przyniosło mu pierwszy większy kapitał na inwestycje. Po kilku latach przejął interes ojca i rozpoczął inwestycje przy ul. Ogrodowej. W 1872 roku powstał tam pierwszy budynek fabryczny.

Zakłady Poznańskiego przeżywały dynamiczny rozwój, w 1865 roku zatrudniały70 osób, w 1879 roku - 426, a w 1906 roku 6800. W pamięci łódzkiego środowiska robotniczego zapadły wydarzenia bezwzględnego tłumienia strajków, które wybuchały pod koniec XIX w. w fabryce. Poznański zapisał się w historii miasta wzniesieniem pięknego pałacu z ogrodem u zbiegu ulic Ogrodowej i Zachodniej. Dziś w miejscu zakładów Poznańskiego funkcjonuje Centrum Handlowe Manufaktura.

Warto pamiętać o historii miasta i tych którzy je budowali. Warto też sięgać głębiej do ich historii, co niestety nie jest możliwe na łamach tego krótkiego felietonu. Mam nadzieje, że już niedługo będziemy mogli symbolicznie zadecydować czy ulice Nowego Centrum Łodzi będą nosiły imiona słynnych fabrykantów.