Nowe przepisy dotyczące emerytur: można wybierać spośród dwóch tablic trwania życia

Na początek najbardziej powszechna zmiana: przy obliczaniu wysokości tzw. nowej emerytury wprowadzona została możliwość stosowania tablic trwania życia obowiązujących w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny. Do tej pory obowiązywał przepis, że liczy się tylko i wyłącznie tablica obowiązująca w dacie przejścia na emeryturę.

W języku prawniczym zostało to skonkretyzowane następująco: w art. 26 został dodany ustęp 6: „Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3.”

Tablice trwania życia ogłaszane są przez GUS corocznie do 31 marca, a zawarte w nich wskaźniki stosowane są do emerytur na wnioski złożone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku.

Porównując wartości średniego dalszego trwania życia związane z poszczególnymi rocznikami na przestrzeni kolejnych lat w ogłaszanych kolejno tablicach łatwo zauważyć, że ulegają one stopniowemu wydłużeniu. Oznacza to, że liczba miesięcy, które zostały do przeżycia, jest statystycznie coraz większa – oczywiście dla tego samego wieku (patrz infografika).

Przykład. Załóżmy, że pani Joanna osiągnęła wiek emerytalny (60 lat i 4 miesiące) w kwietniu 2014 roku. Mimo to postanowiła nie skorzystać z prawa do emerytury i nadal pracować, gdyż nieźle zarabia i nie zamierza spędzać czasu w domu.

Zaplanowała sobie jednak, że na emeryturę przejdzie w przyszłym roku, a więc po dwóch latach od osiągnięcia uprawnień do emerytury. Dotychczas pani Joanna nie miała wyboru i przy obliczeniu emerytury ZUS musiałby w jej przypadku uwzględnić tablice trwania życia dla wieku przejścia na emeryturę, czyli 62 lat i 4 miesięcy. Teraz będzie mogła sprawdzić, ile wynosiła prognozowana długość życia dla wieku 62 lat i 4 miesięcy w tablicy z 2014 roku (kiedy to nabyła uprawnienia emerytalne) oraz w tablicy z 2016 roku (kiedy zamierza zrezygnować z pracy). I wybierze bardziej korzystną dla siebie tablicę – oczywiście tę z krótszą prognozowaną długością życia.

Dzięki temu kapitał uzbierany na koncie pani Joanny w ZUS będzie dzielony przez mniejszą liczbę miesięcy i jej emerytura stanie się przez to wyższa.

Niezależnie od tego, która tablica średniego dalszego trwania życia stosowana jest przy obliczaniu emerytury (tj. obowiązująca w dniu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego czy też obowiązująca w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę), średnie dalsze trwanie życia ustalane jest – tak jak dotychczas – dla wieku, w którym osoba ubezpieczona przechodzi na emeryturę.

Nowa regulacja ma – powtórzmy – zastosowanie wyłącznie do emerytury obliczanej na nowych zasadach (zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej), która przysługuje z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, w tym również do emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., obliczanej z zastosowaniem art. 55 ustawy emerytalnej (w związku z kontynuowaniem ubezpieczenia po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego).

Osoby, które mają już ustalone prawo do emerytury, a z wnioskiem o jej przyznanie wystąpiły w okresie, gdy obowiązywała nowa tablica trwania życia w stosunku do tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, mogą zgłosić wniosek o ponowne obliczenie emerytury. W takim przypadku ZUS przeliczy emeryturę przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia obowiązującego w dniu ukończenia tego wieku, o ile będzie to dla niej korzystniejsze.

CZYTAJ WIĘCEJ NA NASTĘPNEJ STRONIE
Dla dobrze zarabiających

Kolejna ważna zmiana dotyczy osób o wysokich zarobkach osiąganych przed 1999 rokiem. Wprowadzona została mianowicie możliwość ponownego przeliczenia emerytury osobom, wobec których miało zastosowanie ograniczenie podstawy wymiaru emerytury do 250 procent przeciętnego wynagrodzenia i którym przed dniem 1 stycznia 1999 r. odprowadzano składki od całego wynagrodzenia, przekraczającego 250 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a które były aktywne zawodowo po uzyskaniu prawa do tych świadczeń.

W tym miejscu należy się wyjaśnienie. Obecnie jest tak, że w ciągu roku ZUS może zabrać nam składki obliczane co najwyżej od 250 proc. średniego wynagrodzenia. Jeżeli zarabiamy więcej i przekraczamy 30-krotność średniej krajowej, ZUS nie potrąca nam składek od nadwyżki. Przed 1999 rokiem obowiązywały jednak inne reguły: składki były potrącane od całego wynagrodzenia, niezależnie od jego wysokości. Dobrze zarabiający tracił na takim rozwiązaniu, gdyż ZUS, obliczając tzw. starą emeryturę, uwzględniał w poszczególnych wybranych do emerytury latach (dziesięciu kolejnych lub dwudziestu dowolnych z całego okresu) i tak tylko maksymalnie 250 proc. średniej płacy.

Teraz będzie można jeszcze raz przeliczyć emeryturę z uwzględnieniem najbardziej korzystnych lat, o ile zostanie spełnionych kilka dodatkowych warunków. Wprowadzony do ustawy emerytalnej art. 110a umożliwia mianowicie ponowne ustalenie emerytury (od przeliczonej podstawy jej wymiaru) na wniosek emeryta, który spełnił łącznie następujące warunki:

• do przeliczenia emerytury wskazał wynagrodzenia przypadające w całości lub w części po jej przyznaniu, z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o ponowne ustalenie emerytury lub też z okresu dowolnie wybranych 20 lat kalendarzowych, w których podlegał on ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku;
• na podstawie wskazanych wynagrodzeń udowodnił, że nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy niż 250 proc.

Ponowne ustalenie wysokości emerytury w myśl art. 110a ustawy emerytalnej możliwe jest tylko jeden raz. 

Przy obliczaniu podstawy wymiaru emerytury w celu ponownego ustalenia wysokości tego świadczenia w trybie art. 110a ustawy emerytalnej, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury podlega ograniczeniu do 250 proc.

Na czym zyska emeryt? Zyska na kwocie bazowej – będzie ona bowiem pochodzić z roku, w którym następuje przeliczenie. Jak wiadomo, kwota bazowa jest z roku na rok coraz wyższa.

Wysokość emerytury przysługującej w dniu wejścia w życie ustawy ustala się ponownie na wniosek osoby uprawnionej. Prawo do emerytury w nowej wysokości przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o jej ponowne ustalenie.