Jak czytać listy z ZUS-u?

Połączenie lat 2011 i 2012 wzięło się z faktu, że w minionym roku ZUS nie wysłał ubezpieczonym informacji o stanie konta. Powodem były zmiany w systemie emerytalnym wprowadzone w 2012 roku. Została wówczas obniżona składka do funduszy emerytalnych, gdyż część składki „przeprowadziła się" na specjalne subkonto, utworzone w ramach indywidualnych kont ubezpieczonych w ZUS.

Obecna Informacja o stanie konta zawiera dane o wysokości:

1. zwaloryzowanego kapitału początkowego,
2. zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne,
3. składek na ubezpieczenie emerytalne w wysokości nominalnej w podziale na miesiące (za rok 2011 i 2012),
4. składek zaewidencjonowanych na subkoncie,
5. zwaloryzowanych składek na subkoncie,
6. hipotetycznej emerytury,
7. składek na OFE.

Wyjaśnijmy po kolei, jakie jest znacznie poszczególnych pozycji zawartych w Informacji.

Wysokość zwaloryzowanego kapitału początkowego

Kapitał początkowy ma duże znaczenie dla wysokości przyszłej emerytury, gdyż tzw. nowa emerytura to nic innego, jak suma zwaloryzowanego kapitału początkowego i zwaloryzowanych składek emerytalnych.

Kapitał początkowy można nazwać posagiem ubezpieczonego, z którym wchodzi on w nowy system emerytalny. Piszemy o tym w czasie teraźniejszym, gdyż wciąż jest bardzo wiele osób, które nie mają ustalonego kapitału początkowego i ZUS oblicza jego wysokość w miarę, jak składają one wnioski o emerytury.

Wartość kapitału początkowego, ustalanego zawsze na dzień 1 stycznia 1999 r., jest ewidencjonowana - podobnie jak składki na ubezpieczenie emerytalne - na indywidualnym koncie ubezpieczonego.

Nie wchodząc w szczegóły, które przedstawiliśmy w innych tekstach, poświęconych wyłącznie kapitałowi początkowemu, obliczenie jego wartości następuje poprzez:

– obliczenie według zasad dotychczasowych hipotetycznej emerytury, jaką ubezpieczony otrzymałby w dniu 1 stycznia 1999 r. za przebyte przed 1999 r. okresy składkowe i nieskładkowe,
a następnie
– pomnożenie kwoty hipotetycznej emerytury przez średnie dalsze trwanie życia (kobiet i mężczyzn) w wieku 62 lat, ustalone na dzień 1 stycznia 1999 r. Wynosi ono 209 miesięcy.

Waloryzacja kapitału odbywa się według analogicznych zasad, co waloryzacja składek emerytalnych, opisana na str. II, tzn. według tych samych wskaźników i w podobnych terminach.

Inaczej jest z pierwszą waloryzacją, przeprowadzaną za rok 1999, gdyż oblicza się ją według odrębnego wskaźnika, wynoszącego 115,60 proc. Wskaźniki waloryzacji kapitału początkowego przyjęte dla następnych lat są takie same, jak wskaźniki waloryzacji składek.

Zasada wyliczenia kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego jest następująca: kwotę kapitału początkowego (ustalonego na dzień 1 stycznia 1999 r.) mnoży się przez wskaźnik waloryzacji kapitału początkowego za rok 1999. Uzyskany wynik mnoży się przez wskaźnik waloryzacji za rok 2000. Ten z kolei wynik mnoży się przez wskaźnik waloryzacji za rok 2001 i tak dalej - aż do ostatniego uwzględnianego wskaźnika.

Wysokość zwaloryzowanych składek emerytalnych
Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS składek na ubezpieczenie emerytalne przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacji podlega kwota składek zaewidencjo-#nowanych na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu wcześniejszych waloryzacji. Waloryzacja składek przeprowadzana jest corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku.

Roczny wskaźnik waloryzacji składek zależy od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku (w przypadku wskaźnika kwartalnego brane są pod uwagę ceny kwartalne). Drugim czynnikiem, od którego zależy wskaźnik waloryzacji, jest tzw. realny przypis składek w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, który z kolei jest pochodną m.in. wzrostu płac i liczby ubezpieczonych. Innymi słowy, wskaźnik waloryzacji składek emerytalnych zależy nie tylko od stopy inflacji, ale także od sumy wpłaconych składek przez wszystkich zobowiązanych do tego ubezpieczonych pracowników.

Wskaźniki waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne są ogłaszane do 25 maja każdego roku.

Nominalna wysokość składek emerytalnych w podziale na miesiące

Zgodnie ze zmianami, wprowadzonymi w maju 2011 roku, każdy ubezpieczony Polak objęty nowym systemem posiada obecnie w ZUS więcej niż jedno konto, gdyż ma dotychczasowe konto plus nowe subkonto. Wiąże się to z faktem, że do OFE nie trafia już 7,3 proc. wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ale jedynie 2,8 proc.

Rozpiszmy to dokładniej: składka emerytalna wynosi 19,52 proc. podstawy wymiaru składki. Jej podział kształtuje się następująco:

– 12,22 proc. zostaje zapisane na indywidualnym koncie w ZUS,
– do 30 kwietnia 2011 r. 7,3 proc. składki trafiało do OFE,
– od 1 maja 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. 2,3 proc. trafiało do OFE, zaś 5 proc. zostało zaewidencjonowane na specjalnym subkoncie w ZUS, które wraz z kontem w OFE tworzy II filar polskiego systemu emerytalnego.

W tym roku składka na OFE wzrosła do 2,8 proc. podstawy wymiaru składki. Jak będzie w przyszłym roku - jeszcze nie wiadomo, gdyż rząd planuje zmiany w systemie OFE.

Reasumując, w tej pozycji Informacji chodzi o 12,22 proc. podstawy wymiaru składki, która odprowadzana jest co miesiąc na indywidualne konto.

Wysokość składek na subkoncie

Jak wynika z powyższego, od 1 maja 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. na subkonto trafiało 5 proc., zaś od początku tego roku trafia tam 4,5 proc. składki emerytalnej. W przyszłości to się zapewne zmieni, wraz z wprowadzeniem zmian w systemie OFE.

Wysokość zwaloryzowanych składek na subkoncie

Pierwsza roczna waloryzacja składek zaewidencjonowanych na subkontach ZUS odbyła się wraz z waloryzacją składek na „normalnych" kontach za 2012 rok, czyli nastąpiła od 1 czerwca 2013 r.

Waloryzacja subkonta polega na pomnożeniu składek przez roczny wskaźnik waloryzacji, przy czym jest to inny wskaźnik niż w przypadku składek z I filara. Wskaźnik dla subkonta jest równy średniorocznej dynamice wartości produktu krajowego brutto (PKB) w cenach bieżących za okres ostatnich pięciu lat poprzedzających termin waloryzacji; ogłasza się go do 15 maja.

Wysokość hipotetycznej emerytury

W tym punkcie ZUS podaje nam dwie kwoty. Pierwsza to wysokość tzw. hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby ubezpieczony według stanu konta na dzień 31 grudnia 2012 roku w wieku emerytalnym. Podstawą jej obliczenia są składki, jakie odprowadziliśmy na ubezpieczenie emerytalne w minionych latach, gdyż tylko one są znane. Hipoteza polega tu na założeniu, że po 31 grudnia 2012 r. nie odprowadziliśmy już żadnej składki.

Druga kwota to wysokość hipotetycznej emerytury w wieku emerytalnym przy założeniu, że za każdy pełny miesiąc po 31 grudnia 2012 roku, brakujący nam do wieku emerytalnego, odprowadzimy na konto w ZUS średnią miesięczną kwotę składek z dotychczasowego okresu ubezpieczenia. Hipoteza polega tu na założeniu, że w przyszłości, w okresie dzielącym nas od wieku emerytalnego, nasze składki (czyli zarobki) będą średnio takie same, jak w podobnym okresie w przeszłości.

Również i wysokość tej wersji hipotetycznej emerytury wynika z podzielenia zgromadzonych składek i kapitału początkowego przez średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego.

Nasza przyszła emerytura zawrze się najprawdopodobniej w widełkach określonych przez niższą i wyższą kwotę hipotetycznej emerytury z ZUS. Na pewno nie będzie mniejsza od niższej kwoty, wyższą natomiast może przekroczyć, jeśli zaczniemy zarabiać wyraźnie więcej.

Wysokość składek na OFE

Powtórzmy, że w okresie do 30 kwietnia 2011 r. na konto w OFE trafiało 7,3 proc. składki. W okresie od 1 maja 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. do OFE trafiało już tylko 2,3 proc. W tym roku trafia tam 2,8 proc. podstawy wymiaru składki. Nie wiadomo jednak, jak będzie w przyszłości.