Bez drzew nie ma życia

Bez drzew nie ma życia

Drzewo jest cudem przyrody, a słowo „cud” nie jest bynajmniej nadużyciem, jeśli tylko zrozumiemy całą złożoność tego fenomenu, który bezpośrednio wpływa na życie naszej planety i nas, jako jej mieszkańców. Można powiedzieć, że bez drzew – i szerzej roślin – życie byłoby niemożliwe.

Jak funkcjonuje drzewo

Drzewo składa się z trzech podstawowych części: systemu korzeniowego, pnia oraz korony. Każda z wymienionych części ma do wykonania inne, ważne zadanie. W zielonej koronie drzewa, w liściach, wystawionych na działanie słońca, zachodzi proces fotosyntezy. Liście są bowiem specjalnymi odbiornikami słonecznej energii, która wykorzystywana jest do reakcji chemicznych z udziałem dwutlenku węgla i wody. W jej efekcie powstają węglowodany (cukry) i – jako uboczny produkt fotosyntezy – życiodajny tlen, bez którego nie moglibyśmy istnieć.
Wytworzone w procesie fotosyntezy cukry stanowią źródło energii dla całej rośliny. Część z nich gromadzona jest na trudniejsze dla rośliny czasy - do wykorzystania na przykład w okresie zimowego spoczynku - w postaci skrobi, głównie wewnątrz pnia. Zadaniem pnia jest więc nie tylko podtrzymywanie korony – pełni on także rolę swoistego magazynu energii.
Pozostałe cukry, w formie sacharozy (tej samej, jaka zawarta jest w cukrze spożywczym) transportowane są warstwą łyka (pod korą) do wszystkich żywych komórek w drzewie. Zachodzi tam proces oddychania, czyli pozyskiwania energii poprzez spalanie cukru. Proces ten odbywa się głównie na terenie mitochondriów – centrów energetycznych każdej komórki roślinnej. Oddychanie komórkowe to kilkuetapowy proces polegający na rozkładzie cukrów, w obecności tlenu, nakierowany na uzyskanie energii.
Wytworzona wówczas energia jest spożytkowana na różne czynności życiowe rośliny, czyli jej wzrost, aktywny pobór wody, zabliźnianie ran itp. Największa część cukrów wykorzystywana jest jednak do budowy struktur celulozowych – szkieletu stwardniałej części drewna.
Niezbędna do życia drzew woda pobierana jest przy pomocy strefy włośnikowej korzeni i dalej transportowana pniem, aż do korony. Pobór wody odbywa się w sposób bierny, na skutek różnicy stężeń wywołanych transpiracją liści (poprzez zasysanie), oraz w sposób aktywny, przy użyciu energii (pompa tłocząca z korzeni). Razem z wodą roślina pobiera z gleby rozpuszczone w niej niezbędne do wzrostu pierwiastki.
Z tego pobieżnego z konieczności opisu wyłania się obraz skomplikowanego układu zależnych od siebie elementów, które tworzą jeden organizm. Zaburzenie jakiejkolwiek z części tego układu wpływa na pozostałe elementy. I tak np. utrata części korony negatywnie wpływa na kondycję pnia i korzeni – zredukowana korona nie jest w stanie wyżywić całego systemu korzeniowego. Z kolei utrata części korzeni powoduje usychanie korony i osłabienie pnia.

Drzewa tworzą las. Stare drzewa tworzą historię

Wspomnieliśmy o tym, że drzewo jest organizmem. Zbiorowość drzew tworzy zazwyczaj las, który jest najważniejszą częścią ekosystemu naszej planety. Leśna zbiorowość organizmów także pełna jest wzajemnych wpływów i uzależnień, tworząc pewien rodzaj zbiorowego organizmu.
W lesie szczególnie ważną rolę pełnią stare, często dziuplaste drzewa - są ostoją bioróżnorodności w lasach. Zapewniają odpowiednie warunki wielu gatunkom zwierząt, owadów i grzybów.
Leśnicy o tym wiedzą, dlatego we fragmentach lasu przeznaczonych do wycinki zostawiają takie drzewa i bywa, że są one świadkami wzrostu kolejnych pokoleń młodszych roczników. W Polsce wiek najstarszych drzew szacuje się na około 800–1200 lat, ale cenione są już drzewa ponadstuletnie. Takimi długowiecznymi gatunkami są w naszym klimacie dęby, lipy, a także cisy.
Szczególnie chronione są te drzewa, na których znajdują się wieloletnie gniazda np. ptaków szponiastych (np. jastrzębia, bielika, myszołowa) lub bociana czarnego. Wokół niektórych - tam gdzie aktualnie gniazduje para chronionych ptaków - roztacza się specjalną strefę ochronną, aby w pobliże nie dostał się nikt niepowołany, np. przypadkowy turysta.

Na wielu wycinanych powierzchniach, a szczególnie przy źródliskach, leśnicy pozostawiają naturalne fragmenty lasu aż do jego naturalnego rozkładu. Piła oszczędzi także wiekowe drzewa o nietypowych kształtach, a także oczywiście te, które z mocy prawa podlegają ochronie: są pomnikami przyrody lub pamiątkami historii albo kultury.

Dla pokoleń ludzi, które nadejdą po nas, stare drzewa będą dostojnymi świadkami minionych czasów.