Flaga podkreśla odrębność i suwerenność państw [WYWIAD]

W 2004 roku Sejm uchwalił Święto Flagi Rzeczpospolitej. To jedno z najmłodszych świąt państwowych. Czy, Pana zdaniem, stało się już polską tradycją?
Jestem zdania, że święto flagi funkcjonuje coraz bardziej w świadomości społecznej i coraz bardziej się w niej zakorzenia. W czasach komuny, czyli nie tak dawno temu, bardzo pilnowano, aby flagi państwowe były zdejmowane zaraz po święcie pierwszomajowym, aby nie pozostały na 3 maja, kiedy przypadało przed-wojenne święto Konstytucji 3 Maja. 2 maja ta flaga nie miała już prawa wisieć. W dzisiejszych czasach flagi wiszą pełne trzy dni i coraz częściej media wspominają o święcie flagi.

Czego symbolem, dla Pana jako dla heraldyka, jest flaga?
Myślę że bez względu na to, czy mamy do czynienia z heraldykiem czy nie, flaga jest symbolem państwowości polskiej, znakiem rozpoznawczym naszego kraju. Flaga, tak jak każda chorągiew bojowa, była znakiem rozpoznawczo-bitewnym, charakterystycznym dla danego księcia, danej ziemi, pana feudalnego. W trakcie bitew wczesnego średniowiecza była symbolem ziemi, dla której rycerstwo walczyło i wokół której rycerze się grupowali. W dzisiejszych czasach, kiedy pojawiają się wspólne organizmy, jak zrzeszająca państwa Unia Europejska, flaga narodowa jest tym bardziej ważnym symbolem, podkreślającym odrębność i suwerenność krajów.

Kiedy w państwie polskim pojawiły się pierwsze flagi?
Pierwsze chorągwie pojawiły się w czasach wczesnopiastowskich. Jeśli chodzi o orła, który występuje w heraldyce polskiej, to widnieje on już na monetach pierwszych Piastów. Tak więc ukoronowany ptak lub ptak bez korony był używany jako godło lub symbol dość wcześnie. Natomiast jeżeli chodzi o flagę, z którą możemy identyfikować się jako państwową, czyli chorągiew Królestwa Polskiego, to zdecydowanie są czasy ostatnich Piastów, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Wtedy flaga z białym orłem umieszczonym na czerwonym polu widniała w orszaku królewskim podczas każdej bitwy jako państwowa, jako chorągiew Królestwa Polskiego. Kronikarz Jan Długosz potwierdza, że w czasach bitwy pod Grunwaldem istniała czerwona chorągiew z białym ukoronowanym orłem. Wtedy była już znakiem rozpoznawczym Królestwa Polskiego. Na tej podstawie możemy snuć przypuszczenia, że funkcjonowała ona wcześniej i stawiać hipotezy, jakie były jej korzenie.

Kiedy pojawiła się flaga, która zaczyna przypominać obecną?
W czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów ( państwo złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, istniejące w latach 1569-1795 na mocy unii lubelskiej - przyp. red.). Składała się ona z trzech pasów: dwóch czerwonych, w dole i na górze, oraz środkowego pasa białego, na których umieszczano zwykle herb Rzeczpospolitej Obojga Narodów - orła białego oraz Pogoń litewską, a także, na tarczy sercowej, herb aktualnie panującego władcy. Jako barwy narodowe białe i czerwone zostały uznane po raz pierwszy 3 maja 1792 roku, podczas obchodów pierw-szej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Tego dnia damy założyły na suknie biało-czerwone szarfy, zaś panowie przyozdobili swoje ubrania biało--czerwonymi kokardkami.

Zdarza się, że obcokrajowcy mylą kolejność barw na polskiej fladze państwowej. Z czym jest związana symbolika kolorów na niej?
Flaga złożona jest z dwóch poziomych pasów: na górze białego, a na dole czerwonego. Ma to swoje uzasadnienie, zgodne ze sztuką heraldyki. Pas górny reprezentuje kolor białego orła - godła, natomiast dolny to czerwone pole tarczy herbowej. Tak wyglądała chorągiew Królestwa Polskiego w XIV i XV wieku. Kolor biały używany był w heraldyce jako reprezentacja srebra i oznaczał wodę, niepokalanie, czystość serca. Natomiast kolor czerwony był symbolem cnót. Oznaczał odwagę, waleczność, poświęcenie, krew. Kolor ten od starożytności przez średniowiecze symbolizował bogactwo i splendor z uwagi na wysokie ceny barwnika, dzięki któremu można było go uzyskać. Czerwień był używana przez dostojników państwowych oraz przez najzamożniejszych przedstawicieli stanu rycerskiego.

Rozmawiała Joanna Leszczyńska