Modernistyczny Dolny Śląsk. Architektura, która zachwyca! Pomysły na szybkie wycieczki

Modernizm to prąd w architekturze, który rozwijał się od początków do lat 80. XX wieku. W tym czasie powstało wiele budynków, które nie mają bogatych zdobień, bo ich piękno miało kryć się w funkcjonalności. Cały ruch modernistyczny rozwijał się na starym i na nowym kontynencie. W Europie przewinęło wielu architektów, z których wymienić należy choćby Maxa Berga czy Le Corbusier, stojących za wyjątkowymi budowlami minionych czasów.

Hala Stulecia, znana również jako Hala Ludowa, to jedna z najbardziej charakterystycznych budowli we Wrocławiu, która stała się symbolem minionych czasów. Została posadowiona w latach 1911–1913 wg projektu Maxa Berga, a od 2006 roku wraz z Iglicą, Pergolą oraz Pawilonem Czterech Kopuł figuruje na liście UNESCO.

Jaka jest historia jej powstania?

W setną rocznicę bitwy narodów pod Lipskiem ówczesne władzy zaplanowały stworzenie wielkiej wystawy, na wzór światowych, w czasie której mogłyby pochwalić się dorobkiem Śląska. Przygotowania powierzono Karlowi Masterowi. Muzealnik miał do dyspozycji teren na skraju Parku Szczytnickiego tuż obok wybudowanego kilkadziesiąt lat wcześniej zoo. W międzyczasie rozpisano konkurs na zagospodarowanie przestrzeni oraz stworzenie pawilonu wystawowego. Wygrał kontrowersyjny, bo drogi, projekt Maxa Berga, który wówczas był architektem miejskim. Budowa modernistycznego obiektu za 1,9 miliona marek rozpoczęła się w czerwcu 1911 roku i trwała przez kolejne dwa lata.

Hala pod wieloma względami była obiektem nowatorskim. Do jej budowy wykorzystano żelbet. Konstrukcja o wysokości 42 metrów i z kopułą o średnicy 67 metrów miała pomieścić 10 tysięcy osób. Uroczyste otwarcie miało miejsce w maju 1913 roku. W przyszłości jeszcze niejednokrotnie przebudowywano otoczenie wokół Hali Stulecia oraz jej wnętrze. W czasie przed wybuchem II wojny światowej swoje przemówienia wygłaszali tu naziści, w tym Adolf Hitler.

2 kwietnia 1930 roku otwarto po raz pierwszy "Warenhaus Wertheim", który po gruntownej przebudowie i remoncie otwarto po raz drugi w 2009 roku. Projekt wg pomysłu niemieckiego architekta Hermanna Dernburga wygrał ogłoszony wcześniej konkurs, więc już niebawem zaczęła się budowa domu handlowego, który był większy i miał wyrosnąć na największego konkurenta dzisiejszego "Feniksa". Losy Renomy zmnieniła Noc Kryształowa, a później znacjonalizowanie obiektu przez III Rzeszę.

Plan budynku od początku zakładał budowę dwóch dziedzińców z przeszklonymi dachami, które miały zapewniać dużo dziennego światła i miał składać się z siedmiu pięter. Na piątym i szóstym piętrze znajdowała się wykwintna restauracja z wiokiem na panoramę Karkonoszy, a na parterze ulokowano sale sprzedaży.

Do dziś ogromne wrażenie robi elewacja Renomy ze szkliwionej ceramiki oraz zdobienia, do których przykładano dużą wagę. Znajdziemy tu motywy kwiatowe, maszty oraz rzeźby głów.

Niedaleko zamku Książ w Wałbrzychu znajduje się mauzoleum, które powstało jako hołd dla 170 tysięcy Ślązaków, którzy zginęli w I wojnie światowej lub tragicznych wypadkach górniczych, a także dla bojowników ruchu narodowo-socjalistycznego. Świątynia Hitlera, jak bywa nazywane, znajduje się na wschodnich rubieżach miasta, na północnym zboczu Niedźwiadków. Dopiero niedawno, dzięki zaangażowaniu mieszkańców i turystów, zabezpieczono je przed wandalami.

Pomysł na to monumentalne dzieło pojawił się w latach 30. minionego wieku, co nie było niczym nadzwyczajnym. W okresie międzywojennym w Niemczech pamięć o ofiarach I wojny światowej była powszechna. Projekt Mauzoleum powstał z ręki Roberta Tischlera, a prace nad nim zakończono w czerwcu 1938 roku.

Mauzoleum przypomina warownię z rzeźbami orłów, które znajdowały się na kulach ze swastykami. Na dziedzińcu z kolei umieszczono, ważący ok. 2100 kilogramów znicz, posadowiony na kolumnie z brązu, w której wnętrzu znajdowała się instalacja gazowa. Mauzoleum od lat popada w ruinę i dopiero akcje społeczne, zapoczątkowane przez mieszkańców tworzą sznasę na rewitalizację tego miejsca.

Jak dojechać do Świątyni Hitlera w Wałbrzychu? Mapka dojazdu

Przy ulicy Daszyńskiego w Legnicy kilka lat temu i to za niespełna milion złotych wystawiono na sprzedaż historyczny budynek, który w przeszłości pełnił różne funkcje, m.in. był komisariatem policji, aresztem, schroniskiem dla bezdomnych oraz siedzibą Gestapo w okresie hitlerowskim. Później przekształcono go w hotel pracowniczy PKP.

Budynek dawnego aresztu posiada dwa wejścia: główne od strony ulicy Daszyńskiego i tylne od podwórza ulicy Kartuskiej. Jego charakterystycznymi elementami są monumentalna brama wjazdowa z cegły palonej oraz dziedziniec wewnętrzny z dwoma budynkami aresztu połączonymi bramą. Architektura tego miejsca jest wyjątkowym przykładem ekspresjonizmu z lat 20. XX wieku w skali Legnicy, łączącym tradycję z dekoracyjnością. 15 września 2008 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków.

Projektantem kamienicy był Paul Oehlmann, a ona sama powstała w latach 30. ubiegłego wieku. W czasach II wojny światowej przebywali tu więźniowie obozów koncentracyjnych, głównie Francuzi, Czesi, Rosjanie, Ukraińcy oraz Polacy. Obecnie obiekt jest w prywatnych rękach, a dwa lata temu nakręcono w nim sceny do filmu "Wil".

Budowa modernistycznego dworca budowa rozpoczęła się w 1932 roku, a uroczyste otwarcie miało miejsce trzy lata później, 10 maja 1935 roku. Oprócz samego dworca, w jego wnętrzu znalazły się także restauracja, dwie poczekalnie, przechowalnie bagażu i kasy biletowe. Poza tym, w prawym skrzydle mieściła się poczta, a na peronach można było znaleźć kioski spożywcze.

To był trzeci z budowanych w Głogowie dworców, który gruntownego remontu doczekał się dopiero w 2012 roku. Wnętrza oraz bryła budynku były niezwykle nowatorskie jak na tamte czasy i dziś są uznawane za książkowe przykłady niemieckiego modernizmu. Położenie budynku na skarpie wymusiło na budowniczych zastosowanie łącznika pieszego - unikatowego rozwiązania, który posiadają tylko dwa dworce w całej Polsce. Drugi znajduje się w Tczewie.

Jakie inne modernistyczne budynki znajdują się na Dolnym Śląsku? Odkryliśmy wyjątkowe kamienice w Wałbrzychu, Legnicy oraz Jeleniej Górze. Zobaczcie, jak wyglądają!