Pabianice: 110 lat tramwajów

Klub Miłośników Starych Tramwajów, Urząd Miasta Pabianic oraz Tomasz Adamkiewicz zapraszają na obchody 110. rocznicy uruchomienia linii tramwajowej do Pabianic.

Impreza odbywa się w sobotę 29 stycznia, rozpoczęcie o godz. 11:00 przed siedzibą UM Pabianice (ul. Zamkowa 16).

W programie przewidziano przejazd wagonem Sanok z kolekcji Tomasza Adamkiewicza, kursy potrwają do godz. 14.

***

Powstanie linii tramwajowej z Łodzi do Pabianic zawdzięczamy grupie łódzkich fabrykantów pod wodzą Juliusza Kunitzera, którzy zaproponowali najbardziej atrakcyjne warunki budowy kolejek podmiejskich. Założone przez nich Konsorcjum o nazwie "Łódzko-Zgierskie i Łódzko-Pabianickie Elektryczne Wąskotorowe Koleje Podjazdowe" rozpoczęło działalność po podpisaniu przez cara Mikołaja II w dniu 6 stycznia 1899 roku warunków budowy i eksploatacji linii zgierskiej i pabianickiej. Warto przypomnieć, iż uruchomione w 1898 roku tramwaje miejskie również powstały dzięki staraniom przemysłowców łódzkich skupionych wokół Kunitzera (w niemalże takim samym składzie).

Przetarg na budowę linii pabianickiej i zgierskiej wygrał petersburski oddział AEG - Rosyjsko-Bałtyckie Towarzystwo Elektryczne "Union". Jednym z głównych podwykonawców została firma "A.W.Fiszer i W. Kopczyński. Prace rozpoczęto we wrześniu 1899 roku, a po krótkiej przerwie, wiosną 1900 roboty ruszyły pełną parą.

Linia pabianicka została otwarta 17 stycznia 1901 roku o godzinie 14:00 jako pierwsza linia w sieci Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych. Początkowo zaczynała się w Łodzi na ul. Piotrkowskiej na odcinku między Górnym Rynkiem (Plac Reymonta) a placem Leonarda (pl. Niepodległości), naprzeciwko domu "Pod Góralem" i miała formę weksla. W czasie II Wojny Światowej krańcówkę tramwajów podmiejskich przeniesiono na dzisiejszy Plac Niepodległości, gdzie 19 czerwca 1943 roku oddano do użytku wygodny węzeł komunikacyjny.

W samych Pabianicach linia powstawała etapami. W 1901 roku tramwaj dotarł do granic miasta, dopiero w styczniu 1905 roku została przedłużona do Magistratu. Znacznie później, bo w sierpniu 1924 roku linię przedłużono do dworca kolejowego w Pabianicach, a 20 maja 1969 roku przedłużono linię oraz wybudowano pętlę przy ul. Wiejskiej. W związku z dużym popytem na przewozy pasażerskie wewnątrz Pabianic, również w dniu 20 maja 1969 roku oddano do użytku krańcówkę Duży Skręt i uruchomiono linię 41bis. Stanowiła ona wewnętrzną komunikację tramwajową w Pabianicach aż do 1.01.1998 roku, łącząc pętlę na Dużym Skręcie z Wiejską. Między 4.10.2004 a 30.12.2006 na tej samej trasie kursowała linia P (wtenczas linia wewnętrzna).

Przez pierwsze 10 lat funkcjonowania linii pabianickiej jedynym wykorzystywanym typem wagonów były silnikowe GE-58, produkcji Rosyjsko-Bałtyckiej Fabryki Wagonów w Rydze, zwane "Berlinkami". Wozy te były czteroosiowe i charakteryzowały się dużą pojemnością jak na owe czasy. Posiadały osobny przedział pocztowy, bowiem przewóz listów był jednym z zadań kolejki podmiejskiej. W składach z "Berlinkami" jeździły doczepy typu GE i U104 - były to wagony były dwuosiowe i eksploatowano je do 1961 r. W 1910 na linii pabianickiej pojawiły się czteroosiowe wagony typu U104 "Ryga" o parametrach podobnych do "Berlinek". W 1960 skreślono ze stanu ostatnie GE-58 i U104. Zastępowano je nowoczesnym taborem typu N. "Enki" przez długie lata kojarzyły się z liniami podmiejskimi, aż do zastąpienia je wyprodukowanymi w latach 70. przegubowcami typu 102NaW oraz 803N. Era wagonów przegubowych na linii pabianickiej skończyła się gwałtownie wraz z dniem 1.01.2004, gdy do Pabianic przedłużono linię 11, obsługiwaną przez wagony typu 805Na.

Zajezdnia Chocianowice
Zajezdnia była początkowo zapleczem jedynie dla linii pabianickiej, a od 1910 także dla linii rudzkiej, natomiast od 1916 - tuszyńskiej. Bazę oddano wraz z uruchomieniem linii pabianickiej. Na jej terenie znalazły się budynki z muru pruskiego w tym hala postoju taboru wyposażona w 4 tory i jeden warsztatowy oraz elektrownia zasilająca odcinek pabianicki.

Oznaczenia linii
Przez pierwsze dziesięciolecia na liniach podmiejskich nie stosowano oznakowań numerowych. Tramwaje kursujące do Pabianic posiadały tablice z nazwą miasta, wyjątek jednak zrobiono w czasie II Wojny Światowej, kiedy to linię oznaczono numerem 70. Przez prawie 50 lat linia posiadała numer 41 - od 1.01.1956 roku do 31.12.2003. Od początku roku 2004 do Pabianic rozpoczęła kursy linia 11, przemianowana na "P" na odcinku "Chocianowice- Pabianice" w dniu 4.07.2008. Z dniem 1.08.2010 roku powrócono do historycznego oznakowania 41.
(Informacja prasowa Klubu Miłośników Starych Tramwajów)