Po rozwodzie cywilnym przychodzi czas na kościelny

Stwierdzenie nieważności małżeństwa jest procesem, który może potrwać nawet kilka lat. Trudno o dokładne statystyki, ale szacunkowo unieważnieniem małżeństwa kończy się ponad 70 proc. spraw.

Po wprowadzonych przez papieża Franciszka zmianach procedury unieważnienia małżeństwa zostały uproszczone. Do tego roku istniała dwuinstancyjność. Teraz druga instancja jest fakultatywna i podobnie jak w prawie cywilnym, można się do niej odwoływać. Dziś procesy przed sądami biskupimi trwają latami.

- Zdarza się, że żona chce sobie ułożyć życie, a mężowi na tym nie zależy i nie stawia się na wezwania - tłumaczy ks. Piotr Karpiński, rzecznik diecezji łowickiej. - Sądy znalazły sposób, żeby nie dać się sparaliżować, po kilku monitach odnotowuje się nieobecność świadka i sprawa toczy się dalej.

Osoby starające się o stwierdzenie nieważności kierują się swoimi doświadczeniami z procesów rozwodowych przed sądami cywilnymi i przebiegiem procesu kościelnego bywają zaskoczone. - Są zdziwieni pytaniami o to, co się działo przed zawarciem związku, a nie wtedy, kiedy zaczęło się między nimi psuć - mówi Maciej Morawski, prawnik z kancelarii kanonicznej. - Jeśli na podstawie wstępnej rozmowy uznam, że nie istnieje szansa na przeprowadzenie procesu - odradzam. Uznaję, że taka osoba tylko naraziłaby się na koszty.

Wynagrodzenie adwokata to przynajmniej 1 tys. zł, ale może sięgać nawet 10 tys. zł w zależności od trudności sprawy. Średnio prawnik weźmie naszą przeciętną pensję. Do tego należy doliczyć koszt sprawy przed sądem biskupim, ok. 1 tys. zł i ewentualnie wynagrodzenie dla biegłych. Sprawy przed sądem kościelnym nie należą do łatwych. - Często nie mamy pewności, jak się zakończy proces i trudno klientowi powiedzieć, jaką ma szansę - mówi Maciej Morawski.

Coraz większe zainteresowanie możliwością stwierdzenia nieważności małżeństwa dostrzega rzecznik prasowy diecezji łowickiej.

- Wynika to z coraz większej świadomości, ale trzeba pamiętać, że to długotrwały, trudny proces - mówi ks. Piotr Karpiński.

Niełatwo jest dotrzeć do kościelnych danych. Dostępu do liczb odmówiono nam w Sądzie Biskupim w Łowiczu. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego w Polsce dysponuje danymi do 2013 r. Liczba spraw o orzeczenie nieważności małżeństwa zakończonych wyrokiem orzekającym (w drugiej instancji) w Polsce w 2013 r. wyniosła 2611 na 3164 postępowania. Proces rozpoczyna się od złożenia skargi.

- Najczęściej przywoływany jest kanon 1095 Kodeksu prawa kanonicznego, który mówi o zdolności do podjęcia i wypełniania istotnych obowiązków małżeńskich - mówi Maciej Morawski, prawnik z kancelarii kanonicznej. W efekcie coraz większej liczby wniosków pojawia się coraz większa liczba kancelarii.

Małżeństwo sakramentalne jest nierozerwalnym związkiem, dlatego w kościele katolickim nie funkcjonuje pojęcie „rozwód”. Można się jednak starać o „stwierdzenie nieważności małżeństwa”, jeśli małżonkowie związali się pod przymusem, a przymusem może być... ciąża narzeczonej. To do sędziów należy ustalenie, czy po latach akceptowana wcześniej sytuacja nie stała się przypadkiem pretekstem do rozpoczęcia procesu.

Obok niedojrzałości, która jest najczęściej wymienianym powodem rozpoczynania sporu przed sądem, często pojawia się także przymus. - Dla mnie to śmieszne, że po kilku latach mężczyzna dochodzi do wniosku, że został zmuszony do ślubu z żoną, która była w ciąży - mówi Krzysztof ze Skierniewic. - W takim razie niech Kościół zabroni brać ślubu takim parom, bo już na dzień dobry facet ma powód, żeby wnioskować o unieważnienie małżeństwa.

Kościół apeluje, żeby decyzja o zawarciu małżeństwa była odpowiedzialna. - Ciąża to nie jest najlepszy czas na branie ślubu - mówi ks. Piotr Karpiński. - Bezpieczniej jest poczekać i urodzić dziecko, niż brać ślub w pośpiechu, który wymusza ciąża. Ale zakazać się nie da, jeśli małżeństwo może być zawarte, to dlaczego nie?

Andrzej i Beata zdecydowali się na ślub konkordatowy 13 lat temu. Była biała suknia, limuzyna i wesele w ekskluzywnym hotelu. Po roku urodziła im się córka, sześć lat później syn. Po 11 latach małżonkowie się rozstali. Przez dwa kolejne ciągnął się proces rozwodowy przed Sądem Okręgowym w Łodzi. Teraz eksmałżonek zwrócił się do Sądu Biskupiego w Łowiczu. Chce dowieść, że małżeństwo zostało zawarte w sposób nieważny z powodu niedojrzałości byłej żony.

- Ciekawe, że doszedł do tego wniosku po tylu latach - mówi gorzko 38-letnia Beata. - Do kościoła nie można go było zaciągnąć i jaki się teraz wierzący zrobił...

38-latka ze Skierniewic nie zdecydowała się skorzystać z usług prawnika, pierwsze przesłuchanie przed sędzią ma już za sobą.

- Ksiądz mnie zaskoczył, po godzinnym przesłuchaniu odłożył notatki i powiedział, żebym mu wytłumaczyła jedną rzecz - opowiada Beata. - Zapytał, czemu mąż napisał o mojej niedojrzałości, skoro on ma przed sobą normalną kobietę. Popłakałam się.

- Jest całkiem duża liczba małżeństw, gdzie się orzeka o jego ważności - mówi rzecznik diecezji łowickiej.

Wydarzenia tygodnia w Łódzkiem. Przegląd wydarzeń 16-22 maja 2016 roku