Samorząd potrzebuje równowagi między dobrym zarządzaniem a głosem mieszkańców

Urzędnicy Kancelarii wskazują na pozytywny aspekt umiejętności łączenia obu teorii w praktyce zarządzania miastem lub gminą oraz zachowania równowagi pomiędzy tymi dwoma tendencjami. Kiedy jednak czytam konkretne rozwiązania w prezydenckiej propozycji zmian w funkcjonowaniu samorządu, widzę niestety zdecydowanie prymat idei Good Governance nad New Public Management.

Gdyby samorząd działał jak przedsiębiorstwo usługowe

New Public Management to idea, wywodząca się z krajów anglosaskich, której źródła tkwią w wolnorynkowej wizji świata, zakładającej że administracja samorządowa dostarcza po prostu specyficznych usług. Konsekwencją tego typu podejścia jest jasny wniosek, który mówi, że jeśli samorząd po prostu dostarcza usług, (których część równie skutecznie mogłyby zapewniać inne podmioty), to powinien być zorganizowany na wzór przedsiębiorstw i czerpać wzorce ze sposobów funkcjonowania sektora prywatnego.

Konsekwencją tego typu myślenia powinno być ukierunkowanie administracji na misję i osiąganie założonych celów, na efektywność, na dobre kształtowanie produktów administracji, a w mniejszym stopniu na prymat biurokratycznych procedur. Teoria ta kładzie nacisk na realizację długofalowych interesów miasta, wskazuje na rolę fachowców i wiedzy eksperckiej w zarządzaniu jednostkami samorządowymi.

Good Governance natomiast to idea, która zakłada, że administracja samorządowa jest przede wszystkim formą współdziałania władz i obywateli w celu rozwiązywania problemów społecznych. To nie efekt, ale forma podejmowania decyzji jest tutaj najważniejsza, celem jest zaangażowanie w proces decydowania wszystkich zainteresowanych, tak aby obywatele mieli poczucie związku ze swoim miastem i gminą. Model ten związany jest z ideą demokracji bezpośredniej, ufnością w bezpośrednie rządy ludu.

Od biurokracji do uzwględniania udziału mieszkańców

Jestem przekonany, że polska administracja nie zdążyła jeszcze na dobre odejść od weberowskiej koncepcji biurokracji w kierunku New Public Management, kiedy ta idea zostaje agresywnie wypierana ze sposobu myślenia o przyszłości samorządu. Kierunek tworzenia instytucji nastawionych na klienta i jakość usługi, kreowania instytucji, które potrafią korzystać z wiedzy ekspertów ledwo się faktycznie pojawił, a już zaczął być zastępowany ideą Good Governance, czyli prymatem partycypacji.

Widoczne jest to szczególnie drastycznie w propozycji prezydenta, według której mieszkańcy mieliby mieć prawo do decydowania o lokalnych sprawach w referendach bez względu na frekwencję osób w nich uczestniczących. Rodzi to przecież zagrożenie przegłosowywania spraw przez zupełną mniejszość. Kłóci się z zasadą racjonalności, będącej podstawą New Public Management, jak również proporcjonalnej reprezentacji. Prymat zaangażowania obywatelskiego nad efektem działania jest w tej propozycji pełny.

Sami mieszkańcy nie będą dobrze zarządzać

Oczywiście nie oznacza to, że angażowanie obywateli w życie miasta jest czymś negatywnym. Dialog, słuchanie potrzeb mieszkańców, otwartość na wzajemne uczenie się i propozycje innych to podstawy nowoczesnego zarządzania miastem. Jednak tak daleko idące rozwiązania jak w prezydenckiej propozycji zmian, co najmniej niepokoją. Bo czy znacie Państwo skutecznie działającą firmę, w której decyzje byłyby podejmowane w podobny sposób jak proponuje Kancelarią Prezydenta? Ja niestety nie znam.

Wydaje się, że zachowanie równowagi pomiędzy New Public Management i Good Governance w zarządzaniu samorządami jest kluczowe. Niemądrym byłoby po prostu zarzucanie jednej lub drugiej idei lub popadnie z przesadę i skrajności.