Dąb Bartek: ile ma lat, gdzie rośnie, czy to najstarsze drzewo w Polsce? Poznaj najważniejsze fakty o niezwykłym pomniku przyrody

O dębie Bartku polskie dzieci dowiadują się już w szkole. To chyba najsłynniejsze polskie drzewo, a na pewno jedno z najbardziej spektakularnych. Już w 1934 r. Bartek został uznany w ogólnokrajowym konkursie za najbardziej okazałe polskie drzewo. Ma status pomnika przyrody od 1952 r.

Sędziwy dąb nadaje się świetnie na cel weekendowej wycieczki dla całej rodziny, ale gdzie właściwie rośnie? Ile naprawdę ma lat?
Poniżej znajdziesz praktyczny informator o dębie Bartku, w którym poznasz wszystkie jego sekrety, a także dowiesz się, które drzewo jest faktycznie najstarsze w Polsce i gdzie je znaleźć.

Dąb Bartek to chluba województwa świętokrzyskiego. Rośnie na terenie leśnictwa Bartków (nadleśnictwo Zagańsk) niedaleko Kielc, ale wcale nie głęboko w lesie, lecz przy samej drodze wojewódzkiej nr 750, na odcinku między Zagańskiem i Samsonowem.

Do Bartka prowadzi aleja starych, ok. 100-200 letnich drzew: piękne klony, jesiony, lipy i modrzewie. Pomnik przyrody rośnie na skarpie nad rzeką Bobrzą. Otacza go niewysokie ogrodzenie, wokół którego biegnie ścieżka turystyczna. Należy nią podążać w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Ze ścieżki można zrobić bardzo dobre zdjęcia Bartka.

Dąb Bartek na mapie:

Nie, dostęp do pomnika przyrody jest zupełnie darmowy. Naprzeciwko dębu znajduje się też bezpłatny parking.

Jak stary jest dąb Bartek? Obecnie ma ok. 680 lat.

Dąb Bartek słynie jako wyjątkowo okazały dąb, a dawniej wskazywano go nawet jako najstarsze drzewo w Polsce. Przed II wojną światową wiek Bartka wyliczano na ok. 1200 lat! Te wyliczenia zmieniły się jednak. Precyzyjne określenie wieku Bartka nie jest możliwe, bo drzewo jest spróchniałe, a eksperci podają tylko szacunkowe liczby, ale wszyscy badacze są zgodni co do tego, że Bartek „odmłodniał”, tzn. wcale nie ma 1200 lat, lecz może nawet połowę mniej.

W książce „Najstarsze drzewa w Polsce” z 1992 r. Cezary Pacyniak ocenił wiek dębu Bartka na 654 lata. Najnowsze ustalenia prof. Andrzeja Grzywacza, autora publikacji Polskiego Towarzystwa Leśnego „Drzewa – pomniki przyrody” wskazują, że Bartek ma ok. 670 lat (czyli 679 lat w 2024 r.). To oznacza, że drzewo zaczęło rosnąć już w 1345 r., a więc za panowania króla Kazimierza Wielkiego, tuż przed wybuchem w Europie wielkiej epidemii dżumy.

Choć 680 lat to imponujący wiek, dąb Bartek wcale nie jest najstarszym drzewem w Polsce. Sprawdź poniżej, któremu drzewu faktycznie przysługuje ten tytuł.

Skoro dąb Bartek jednak nie ma 1200 lat, lecz „ledwie” 680, nie można go uznać za najstarszy dąb w Polsce. W takim razie – który dąb jest najstarszy? Można to sprawdzić w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych (RPDP). Podaje on listę drzew uznanych za najstarsze z informacjami na temat gatunku, wysokości i obwodu pnia.

Według RPDP, tytuł najstarszego dębu w Polsce należy do dębu Bażyńskiego, rosnącego w Kadynach w woj. warmińsko-mazurskim. Drzewo to liczy ok. 724 lata.

Dąb Bażyńskiego na mapie:

RPDP wskazuje także najstarsze drzewa w całej Polsce w ogóle, nie tylko wśród dębów. Okazuje się, że pierwszej trójce najstarszych polskich drzew znajdują się same cisy. Zobacz poniżej, jak się nazywają, gdzie rosną i ile mają lat:

• Miejsce 1: Cis Henrykowski, Henryków Lubański (woj. dolnośląskie), ok. 1300 lat. Jeśli pomiary są dokładne, Cis Henrykowski rośnie od 724 r. n.e., jest więc sporo starszy od Polski!
• Miejsce 2: Cis z Bystrej (woj. śląskie), ok. 920 lat.
• Miejsce 3: Cis z Bystrzycy (woj. dolnośląskie), ok. 822 lata.

Dąb Bartek nie jest najstarszym drzewem, ani nawet najstarszym dębem w Polsce. Z pewnością pozostaje jednak wyjątkowo spektakularnym dębem i świadkiem całych stuleci dziejów Polski. Jego rozłożyste konary i gruby pień robią wielkie wrażenie. Jakie dokładnie wymiary ma dąb Bartek? Poniżej dane na podstawie badań Andrzeja Grzywacza z 2013 r.

• Wysokość: 28,5 m
• Obwód pnia: 13,4 m przy ziemi, 9,85 m na wysokości 1,30 m
• Rozpiętość korony: 20 x 40 m

Dąb Bartek nie umiera, ale próchnienie i niedobór wody stanowią wyzwania dla wiekowego drzewa.

Według raportu Nadleśnictwa Zagańsk z 2020 r. dąb Bartek znajduje się w ogólnie dobrej kondycji i cechuje się wyjątkowo zdrową koroną z gęstym ulistnieniem.

Drzewo od dawna próchnieje (właśnie przez próchnicę pnia nie jest możliwe dokładne określenie jego wieku), ale proces ten na razie nie stanowi dla Bartka największego zagrożenia.

Poważniejszym problem jest niedobór wody glebowej, który stał się szczególnie dotkliwy od czasu wykopania w odległości ok. 250 m od Bartka dwóch studni głębinowych. Leśnicy stworzyli system sztucznego nawadniania korzeni drzewa, bo woda z samych opadów nie zaspokaja jego potrzeb. System ten ma być jeszcze usprawniany.

Bartek wiele przeszedł w swoich długich dziejach. W 1906 r. poważnie ucierpiał od pożaru pobliskich zabudowań. Ubytek w pniu wypełniono w 1920 r. plombą z cementu, a w 1978 r. zastąpiono cement żywicą. W 1991 r. Bartek został trafiony piorunem, a w 2021 r. wichura urwała jeden z jego konarów. Obecnie Bartek przechyla się nieco na jedną stronę, a jego konary podtrzymują teleskopowe podpory, ale staruszek nadal trzyma się dzielnie.

Nikt nie wie, jak długo jeszcze pożyje dąb Bartek, ale miłośników przyrody na pewno ucieszy fakt, że Bartek ma już naturalnego potomka. Od 1966 r. nieopodal drzewa rośnie Bartuś, dąb wyhodowany z Bartkowego żołędzia.

Lasy Państwowe, a szczególnie Nadleśnictwo Zagańsk, dbają o to, by turyści pamiętali o Bartku i troszczyli się o jego zachowanie. Uruchomiono program „Dąb Bartek – nasz wspólny znajomy”, polegający na zbieraniu wszelkich informacji i archiwalnych materiałów, dotyczących Bartka, które warto udostępnić publicznie. Jeśli posiadasz takie materiały, np. stare zdjęcia z wycieczek do Bartka, możesz je przesłać na adres e-mail: [email protected].

Popularyzacji dęba Bartka służy także kamera online, zamontowana niedawno przez leśników, umożliwiająca obserwację drzewa na żywo bez wychodzenia z domu. Kliknij w link i przekonaj się, jak w tym momencie prezentuje się dąb Bartek.

• Gdzie rośnie dąb Bartek? W Zagańsku pod Kielcami.
• Ile lat ma dąb Bartek? Ok. 680.
• Jak wysoki jest dąb Bartek? Ma 28,5 m
• Najstarszy dąb w Polsce to Dąb Bażyńskiego z Kadyn, który ma 724 lata.
• Najstarsze drzewo w Polsce to Cis Henrykowski z Henrykowa Lubańskiego, który ma ok. 1300 lat.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Podróży codziennie. Obserwuj Stronę Podróży!

Wykorzystane źródła:

• Lasy Państwowe
• Nadleśnictwo Zagańsk
• Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
• Gmina Zagańsk

Czytaj też: 17 cudów natury w Polsce. Te miejsca zachwycają i zdumiewają! Skąd się wzięły kolorowe jeziora, gdzie krzyżują się rzeki?