Kto ma jeszcze szansę na wcześniejszą emeryturę?

Skończyła się zatem epoka masowego przechodzenia na wcześniejsze świadczenia emerytalne. Ich nowe formy, takie jak emerytury pomostowe, dostępne są dla nielicznych, zaś wprowadzane wczesne emerytury częściowe oparte są na mocno niekorzystnym dla ubezpieczonego koncepcie. Poniżej zamieszczamy zestawienie starych i nowych uprawnień do wcześniejszych emerytur.

Wcześniejsze emerytury pracownicze

W grupie osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku z wcześniejszej emerytury na ogólnych zasadach mogą obecnie skorzystać tylko mężczyźni, gdyż kobiety urodzone przed 1949 rokiem już dawno skończyły wiek uprawniający do wcześniejszej emerytury. W praktyce dotyczy to obecnie już tylko mężczyzn z rocznika 1948, o ile mają 35 lat stażu ubezpieczeniowego lub 25 lat stażu w przypadku orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy.

Wśród osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku prawo do wcześniejszej emerytury na starych zasadach obejmuje obecnie tylko kobiety z rocznika 1953, gdyż tylko one do końca 2008 roku mogły spełnić warunki wiekowe i stażowe, czyli 55 lat i staż 30-letni lub 20-letni (w przypadku orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy). Na wcześniejszą emeryturę nie mają co liczyć mężczyźni urodzeni po 1948 roku - oni bowiem do końca 2008 roku nie skończyli 60 lat.

Reasumując, prawo do wcześniejszej emerytury na starych zasadach ogranicza się obecnie do mężczyzn z rocznika 1948 oraz kobiet z rocznika 1953. Obie te grupy mogą jeszcze wystąpić z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę do końca tego roku.

Warto jednak zauważyć, że obowiązujące od 1 stycznia br. stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego dotyczy również mężczyzn z rocznika 1948 i kobiet z rocznika 1953. Oznacza to, że pojawiła się możliwość ubiegania się o wcześniejszą emeryturę także w roku przyszłym. Wyjaśnijmy to na dwóch przykładach:

Pani Aldona, urodzona 10 grudnia 1953 roku, posiadająca na dzień 31 grudnia 2008 r. ponad 32-letni okres zatrudnienia, powinna zgłosić - w myśl przepisów obowiązujących przed 1 stycznia br. - wniosek o wcześniejszą emeryturę najpóźniej do dnia 9 grudnia 2013 r., tj. do dnia poprzedzającego dzień ukończenia 60 lat. Po wprowadzeniu ustawy podwyższającej wiek emerytalny, wniosek o tę emeryturę pani Aldona może zgłosić do 9 kwietnia 2014 r., tj. do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia wieku emerytalnego wyznaczonego jej datą urodzenia (60 lat i 4 miesiące).

Pan Karol, urodzony 14 października 1948 roku miałby - zgodnie ze starymi przepisami - możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę do dnia 13 października 2013 roku. Obecnie może ubiegać się o wcześniejszą emeryturę do 13 lutego 2014 r., tj. do dnia poprzedzającego dzień, w którym ukończy 65 lat i 4 miesiące, czyli wiek emerytalny wyznaczony jego datą urodzin.
Przy ustalaniu stażu (okresu ubezpieczeniowego) bierze się pod uwagę zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe. Te ostatnie będą uwzględnione jedynie w części, która nie przekracza jednej trzeciej okresów składkowych.

Wcześniejsze emerytury z powodu warunków pracy

Osoby urodzone po 1948 roku, które warunki dotyczące stażu ubezpieczenia (w tym stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze) spełniły przed 1 stycznia 1999, mogą przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu wieku wymaganego przy danym rodzaju pracy (40-55 lat dla kobiet, 45-60 lat dla mężczyzn). Wymagane warunki dotyczące stażu to 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn, w tym na ogół 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, niezależnie od płci.

Emerytury pomostowe

Wprowadzone od 1 stycznia 2009 roku emerytury tzw. pomostowe zastąpiły wcześniejsze emerytury na zasadach ogólnych. "Pomostówki" są z reguły niższe, a po drugie - znacznie mniej ubezpieczonych ma do nich uprawnienia. Przypomnijmy, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

• urodził się po 1948 roku,
• ma co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
• ma okres ubezpieczeniowy (składkowy i nieskładkowy) wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
• ma obecnie rozwiązany stosunek pracy,
• przed 1 stycznia 1999 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, według wówczas obowiązujących wykazów tych prac,
• po 31 grudnia 2008 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, według wykazów zawartych w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych.

Trzeba podkreślić, że uprawnienie do emerytury pomostowej uzyska osoba, która spełni jednocześnie wszystkie 7 wymienionych wyżej warunków.

Wykaz prac w szczególnych warunkach, który jest załącznikiem nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych oraz wykaz prac o szczególnym charakterze, który jest załącznikiem nr 2 do tej ustawy, są znacznie krótsze od analogicznych wykazów stanowiących załączniki do starej ustawy emerytalno-rentowej, uprawniających do wcześniejszych emerytur. Pierwszy wykaz zawierał poprzednio 299 prac, teraz zawiera 40. Drugi zawierał 38 prac, teraz - 24.

Osoby wykonujące niektóre zawody mogą liczyć na "pomostówkę" na łagodniejszych warunkach. Taką specjalną emeryturę mogą otrzymać m.in. członkowie załóg statków powietrznych, pracownicy portowi, hutnicy, maszyniści pojazdów trakcyjnych, ratownicy górscy. Wspólnym warunkiem dla powyższych grup jest wiek wynoszący 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn.

Emerytura pomostowa jest obliczana w taki sam sposób, jak wszystkie emerytury przyznawane według nowych zasad. Jej wysokość oblicza się zatem poprzez podzielenie sumy zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego przez wskaźnik średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku 60 lat (niezależnie od płci), wyrażony w miesiącach.

Emerytury częściowe

Obowiązująca od 1 stycznia br. reforma podwyższająca i wyrównująca powszechny wiek emerytalny wprowadziła nowy rodzaj wcześniejszych emerytur - tzw. częściowych albo inaczej połówkowych - dla osób, które są bez pracy lub nie mogą jej podjąć ze względu na stan zdrowia. Będą do nich uprawnione kobiety w wieku 62 lat oraz mężczyźni w wieku 65 lat.

Wartość emerytury częściowej ma wynieść połowę normalnej emerytury. Innymi słowy, będzie ona wypłacana z połowy uzbieranego kapitału składkowego. Dodatkowym warunkiem otrzymania wcześniejszego świadczenia ma być uzbieranie w stażu ubezpieczeniowym co najmniej 35 lat w przypadku kobiet i 40 lat dla mężczyzn. Trzeba jednak pamiętać, że przejście na taką emeryturę oznaczać będzie pomniejszenie pełnej emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Na emeryturę częściową będzie mogła przejść kobieta urodzona po 31 grudnia 1958 r. oraz mężczyzna urodzony po 31 grudnia 1948 r. , jeżeli spełnią powyżej wymienione warunki dotyczące stażu. Pierwsza emerytura częściowa może być przyznana po dniu 31 grudnia 2013 r. (mężczyźnie).