Krytyczny list reprezentantów środowiska kulturalnego do prezydent Łodzi

"Szanowna Pani Prezydent Hanna Zdanowska,

z zaniepokojeniem zwracamy się do Pani w sprawie obecnej sytuacji kulturalnej w Łodzi. Mamy duże wątpliwości, co do kierunku, w jakim rozwija się nasza kultura oraz wyrażamy sprzeciw wobec dotychczasowego podejścia władz miasta do jej wspierania i promowania.

Nasza główna obawa dotyczy faktu, że kultura w Łodzi rozumiana jest przez władze naszego miasta głównie jako forma rozrywki oraz narzędzie służące do promocji, i to niekoniecznie samego miasta, a raczej konkretnych osób. Przeznaczane są znaczne środki finansowe na organizację importowanych imprez, często kosztem wsparcia dla miejscowych twórców i inicjatyw. Obecna ekipa rządząca zdaje się nie rozumieć, że zarówno potencjalni mieszkańcy miast, jak i turyści (o których Łódź tak bardzo zabiega) chętniej wybierają miejsca autentyczne i unikalne, a nie wypreparowane za duże pieniądze przez agencje PR-owe wizerunkowe wydmuszki. Obserwujemy niepokojącą tendencję importowania festiwali (głównie muzycznych, co ma się nijak do obowiązującej strategii kulturalnej Łodzi), mających rzekomo przyciągnąć nowych mieszkańców i turystów, podczas gdy lokalni artyści i animatorzy są pomijani, mimo że to oni przez cały rok tworzą kulturę naszego miasta, niejednokrotnie wypełniając – i to bez żadnej gratyfikacji – zadania publiczne. Dlatego apelujemy o przeniesienie części budżetu z Łódzkiego Centrum Wydarzeń, który wynosił ostatnio niebagatelne 24 mln zł., do Wydziału Kultury, aby skoncentrować się na wsparciu projektów twórczych, grantów i stypendiów. Przykładowo w Gdańsku kwota przeznaczona na 66 stypendiów to 971 tys. zł, w Łodzi - 180 tys. i 15 stypendiów.

Jednym z głównych postulatów, który chcemy przedstawić, jest konieczność zmiany regulaminów konkursów oraz znaczące zwiększenie środków na kulturę, szczególnie dla organizacji pozarządowych, które stanowią istotny element lokalnego kapitału społecznego. W ostatnim konkursie grantowym „Łódź pełna kultury” dofinansowano jedynie 17 ze 128 zgłoszonych inicjatyw, co w tak dużym mieście, z bogatymi tradycjami i dużym potencjałem kulturotwórczym, jest zdecydowanie niewystarczające. Nasze wątpliwości wzbudza również mechanizm wyboru dofinansowanych inicjatyw: nie uwzględnienia on kwestii zgodności projektów ze strategią rozwoju kultury oraz prowadzi do faworyzowania niektórych dziedzin kosztem innych. Poszczególni eksperci oceniali tylko część wniosków, tym samym pomijane są całe dziedziny kultury, jak np. sztuki wizualne: żadna galeria sztuki nie dostała dofinansowania, co w znacznym stopniu ogranicza możliwości rozwoju artystów i artystek, kuratorów i kuratorek – często absolwentów Łódzkiej Szkoły Filmowej, Akademii Sztuk Pięknych czy Akademii Muzycznej, którzy bez możliwości rozwoju w Łodzi coraz częściej wyjeżdżają do innych miast lub za granicę. Obecne konkursy grantowe dodatkowo premiują duże i zasobne organizacje, które mogą zagwarantować wysoki wkład własny. Uważamy, że miejskie wsparcie powinno być kierowane w większym stopniu do inicjatyw bardziej oddolnych, często opartych na pracy wolontaryjnej, które nie są w stanie konkurować z dużymi instytucjami kultury o granty w programach ministerialnych, czy europejskich.

Niepokoi nas również jednostronny przekaz promocyjny miasta i ogromne środki przeznaczane na ten cel. Roczny koszt wydawania propagandowej gazety „Lodz.pl” to bez mała 4 miliony złotych, czyli prawie dwukrotnie więcej niż miasto przeznacza na wsparcie i rozwój łódzkich organizacji pozarządowych tworzących łódzką kulturę. Dlatego uważamy, że należy ograniczyć nakłady i budżet gazety oraz portalu lodz.pl, które powstały jako przeciwwaga dla upolitycznionych mediów publicznych w określonej sytuacji politycznej. Część tych środków można by było przeznaczyć na wynagrodzenia dla sektora kultury.

Dostrzegamy również próbę instrumentalnego podporządkowywania zarówno inicjatyw, jak i miejskich instytucji kultury bieżącej polityce lokalnej. Zawłaszczanie sztuki na poziomie centralnym przez osiem lat rządów Zjednoczonej Prawicy było potępiane i piętnowane jako szkodliwe i nieetyczne, tymczasem podobną strategię obserwujemy na poziomie lokalnym, samorządowym – w mieście rządzonym przez partie uznawane za liberalne i postępowe. Budzi to nasz jednoznaczny sprzeciw.

Dyrektorzy – w tym dyrektor Wydziału Kultury – powinni być niezależnymi ekspertami w swoich dziedzinach, wybieranymi w sposób transparentny z uwzględnieniem doświadczenia, zaangażowania i wkładu w rozwój lokalnej kultury.

Ponadto, obserwujemy brak angażowania mieszkańców w proces tworzenia kultury w Łodzi. Decyzje podejmowane są bez konsultacji z łodzianami, a każda konstruktywna krytyka działań miasta jest natychmiast upolityczniana lub nazywana trollingiem przez specjalistów ds. PR w UMŁ. Ci, którzy odważają się wygłosić nieprzychylną miejskiej polityce kulturalnej opinię (a duża część tych osób wywodzi się z lokalnego środowiska kultury) są na różne sposoby marginalizowani i poddawani urzędniczo-politycznemu ostracyzmowi. Skutkuje to eskalacją napięć między władzami a mieszkańcami oraz spadkiem zaufania społecznego do rządzących. Konsekwencją jest brak realnego dialogu, który jest podstawą wspólnego tworzenia autentycznej kultury w mieście.

Pragniemy przypomnieć, że poprzedni list, który skierowaliśmy do Pani w 2019 roku, spotkał się z szerokim poparciem społecznym. Teraz, sytuacja jest jeszcze bardziej alarmująca, co potwierdza potrzebę natychmiastowych działań.

Mamy nadzieję, że nasze sugestie zostaną wzięte pod uwagę, a władze miasta podejmą konkretne działania w celu poprawy sytuacji w łódzkiej kulturze".

Pod listem podpisali się:
Piotr Olkusz, Katedra Badań Kulturowych UŁ, redaktor miesięcznika "Dialog"
Artur Chrzanowski, artysta wizualny, kurator, profesor ASP
Marcin Polak, artysta, kurator, Galeria Czynna, Miej Miejsce
Monika Talarczyk, historyczka kina, Szkoła Filmowa w Łodzi
Tomasz Załuski, historyk sztuki, Katedra Badań Kulturowych UŁ
Józef Robakowski - historyk sztuki, artysta, kurator, właściciel Galerii Wymiany
Mariusz Sokołowicz, prodziekan Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego, profesor Uniwersytetu Łódzkiego
Artur Zagajewski, kompozytor, profesor Akademii Muzycznej w Łodzi
Agnieszka Rejniak-Majewska, Instytut Kultury Współczesnej UŁ
Joanna Szumacher, Piotr Strzemieczny, Stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja/Galeria W Y
Natalia Słaboń, Muzeum Sztuki w Łodzi, Uniwersytet Łódzki
Łukasz Biskupski, Instytut Kultury Współczesnej UŁ
Aleksandra Shaya, producentka wydarzeń kulturalnych, kuratorka działań dla dzieci i młodzieży
Fundacja Łódzki Szlak Kobiet
Tomasz Majewski, prezes Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego
Marta Madejska, autorka "Alei Włókniarek"
Jerzy Grzegorski, Adam Klimczak, Galeria Wschodnia
Karolina Maciejewska, kulturoznawczyni, autorka tekstów, Miej Miejsce
Malwina Czajka, Przemysław Glajzner, organizatorzy wydarzeń filmowych, Fundacja FKA, dyrektorzy Festiwalu Kamera Akcja
Ewa Maria Wolska, reżyserka i twórczyni animacji filmowych, Teatr FRAKTAL, Fundacja FRAKTAL
Łukasz Ogórek, artysta, kurator, nauczyciel akademicki
Tomasz Matuszak, artysta wizualny, prof. ASP
Jakub Wandachowicz, muzyk
Prof. Konrad Kuzyszyn, artysta wizualny
Marcin Wojdak, fotograf, Cosmoderna
Piotr Kotlicki, artysta wizualny, Szkoła Filmowa w Łodzi
Krzysztof Ostrowski, wykładowca ASP, rysownik, zespół CKOD
Ola Kozioł, artystka wizualna, wykładowczyni ASP Łódź
Katarzyna Miller, artystka wizualna, wykładowczyni ASP w Łodzi
Julia Jakubowska, aktorka, reżyserka
Marek Domański, fotograf, wykładowca akademicki, kurator
Dominika Krogulska, projektantka, twórczyni, wykładowczyni ASP w Łodzi, kuratorka
Paweł Kowzan, artysta
Suavas Lewy, kompozytor, rzeźbiarz, artysta audiowizualny, wydawca
Anita Osuch, artystka wizualna, wykładowczyni ASP w Łodzi
Iza Robakowska, artystka i kuratorka
Monika Czarska, artystka i wykładowczyni PŁ
Aleksandra Chciuk, artystka audiowizualna, wykładowczyni ASP Łódź
Dariusz Pietraszewski, artysta wizualny, niezależny animator kultury, Stowarzyszenie Radio Kapitał
Justyna Banaszczyk artystka dźwiękowa, animatorka kultury, wydawnictwo Pointless Geometry
Dagmara Rode, Katedra Nowych Mediów i Kultury Cyfrowej UŁ
Zuzanna Szor, reżyserka, animatorka i malarka
Małgorzata Lipczyńska, aktorka, pedagog teatru
Iwona Pietrzak, Stowarzyszenie Kamienica 56
Anna Zadęcka, Fundacja - ależ Gustawie!
Aurelia Mandziuk prof. AS
Agnieszka Szynk, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych UŁ
Krzysztof Pijarski, artysta wizualny, profesor PWSFTViT, kierownik Laboratorium Narracji Wizualnych
Patrycja Chuszcz, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych UŁ
Konrad Dworakowski, reżyser. twórca niezależny